የጉራጌ ህዝብ፡-
የጉራጌ ተወላጆች የሸዋ ክፍለ ሀገር ተወላጆች ሲሆኑ በኢትዮጵያ ውስጥ ታታሪ እና ትሁት ህዝብ በመባል የሚታወቁት በዋናነት በንግድ፣ በግብርና እና በሌሎች የአገልግሎት ዘርፍ ኢኮኖሚዎች ላይ የተመሰረተ ነው። በጉራጌ አውራጃ ከሜዳ ወደ ተራራማ አካባቢዎች መቀየሩን ብቻ ሳይሆን የአረንጓዴ ተክሎች እና ዕፅዋት መጨመሩን እንዲሁም የተለያዩ ሰብሎች ሲዘሩ ይስተዋላል።

የጉራጌ ህዝብ በየቦታው ከሚገኙት እና ባህላዊ ሰብሎች አንዱ እንሰት ነው። ሌሎች እንደ ቡና፣ ጫት (የተባለው ቻት)፣ ስንዴ፣ ድንች፣ ገብስ፣ ባቄላ፣ አተር፣ እና ጤፍ የመሳሰሉ የኢትዮጵያ ሰብሎችም በብዛት ይገኛሉ።
በሁሉም የጉራጌ አካባቢዎች ሁሉም ማለት ይቻላል የአትክልትና ፍራፍሬ ዝርያዎች በብዛት ይበቅላሉ።

የጉራጌ ብሄረሰብ ላሞችን ለወተት ምርት ሲያስቀምጥ በሬ ግን ለእርሻ ስራ ይውላል፣ የበሬ፣ ፈረስ እና በቅሎ በገጠር መጓጓዣ፣ ማሳ ማረስ እና ሸቀጦችን ወደ ገበያ ማጓጓዝ በመባል ይታወቃሉ። ብዙ የጉራጌ ተወላጆች ሃይማኖተኛ ናቸው፣ አብዛኛው የጉራጌ ሕዝብ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ 52 በመቶ፣ ፕሮቴስታንቶች 6 በመቶ፣ ሙስሊም 41 በመቶ፣ ካቶሊኮች 1 በመቶ የተከፋፈሉ ናቸው። የጉራጌ ብሔረሰቦች የሃይማኖታዊ እምነቶች ብዝሃነት ቢኖራቸውም በጣም ሰላማዊ ናቸው እና በተለምዶ የጉራጌ ማንነትን ወይም ማንነታቸውን እንደ ኢትዮጵያዊ አንድነትን ዋጋ ይሰጣሉ።